Өсвөр үеийнхний цахим орчны зөв зохистой хэрэглээний талаарх мэдлэгийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн сүлжээний олон талт асуудлыг судалж, өөрийн болон бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэн үзэл бодлоо чөлөөтэй, нээлттэй илэрхийлэх, багаар хамтран ажиллах, харилцааны чадваруудыг хөгжүүлэх зорилгоор ерөнхий боловсролын сургуулийн 9-12 ангийн сурагчидын дунд цахим мэтгэлцээнийг зохион байгуулах гэж байна.
Энэхүү дүрэм нь дэлхий даяар тархаад буй цар тахлаас шалтгаалан мэтгэлцээнтэй холбоотой өсвөр үеийнхэнд чиглэсэн тогтмол зохион байгуулагддаг үйл ажиллагааг тасалдуулахгүй байх, мэтгэлцэгчдэд мэтгэлцэх боломжийг олгох үүднээс Монголын Карл попперын мэтгэлцээний нийгэмлэгээс баталсан түр дүрэм болно.
Хүүхдүүдийн 71% нь өдөр бүр интернет ордог бөгөөд орон сууцны хороололд амьдардаг хүүхдүүдийн өдөр бүр интернет ашиглах хандлага гэр хорооллын хүүхдүүдээс өндөр байна. Насны хувьд 17-18 насныхан интернетэд хамгийн их давтамжтай ордог байна.
Сүүлийн үед хүүхдүүдийн дунд үндсэн зорилгоо өнгөлөн далдалсан апп-ууд их түгээмэл ашиглагдаж, байна. Ийм төрлийн гар утасны програм, апп-ууд 2016 оноос ихээхэн дэлгэрэх болсон. Ердийн нэг апп мэт харагддаг боловч хувийн зураг, видео руу нэвтрэх нууц гарц болдог зураг нуудаг ‘нууц’ апп-уудын талаар хүүхдүүд улам бүр мэддэг болсоор байна. Энэ төрлийн програм нь хэрэглэгчдэдээ нууц кодоор хамгаалагдсан апп дотор зураг, видео, тэмдэглэлээ нуух боломжийг олгодог. Хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг далд апп-уудын нэг бол ‘хуурамч тооны машин’ апп бөгөөд, үүнтэй ижил төрлийн өөр олон апп байдаг.
Видео контентын сан
Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагын Хүүхдийн Сан Хамтран "Цахим орчин хүүхэд хамгаалал" сэдэвт, Ерөнхий боловсорлын сургуулийн сурагч, багш, эцэг эхчүүдэд зориулсан сургалтын материал, гарын авлага, зөвлөмжүүд ( ХЭВЛЭМЭЛ ФОСТЕРУУД-ын сан )
Онлайн орчинд найрсаг, эерэг байх чинь өөр хэн нэгэнд маш их ач, тустай байж болох юм шүү. Бид бусдад туслах эсэх, бусдын үйл хэргийг өөрийн үйлээс өмнө тавих уу гээд бүгдийг өөрсдийн сонголтоор үйлддэг. Бусдад тусламжийн гараа сунгаж, бусдын хэрэгцээ, шаардлагыг өөрийнхөөсөө өндөрт тавьснаар бид юугаар ч хэмжиж үл болох асрал энэрэл, өрөвч нинжин сэтгэлийн үрийг суулгаж, ургуулж байдаг. Хүний өчүүхэн жижиг үйл хөдлөл хүртэл асар их нөлөө үзүүлэх хүчтэй байдаг.
Дэлхийн шуудан холбооноос 49 дэх удаа зарласан олон улсын өсвөр насны хүүхдүүдийн захидал бичих уралдааныг хүүхдүүдэд захидал бичгийн соёлоор дамжуулан тэдний харилцааны чадварыг дээшлүүлж, хүсэл мөрөөдлийг дэмжих зорилгоор Монгол Улсын хэмжээнд 10-15 хүртэл насны хүүхдүүдийн дунд “Амьдран буй дэлхий ертөнцийнхөө талаар томчуудад хандан юу хэлэхийг хүсэж байна вэ?” сэдвийн дор амжилттай зохион байгуулж, шилдгүүд тодорлоо.
Монгол улс олон улсын хүүхдийн тусламжийн утасны байгууллагад 2004 онд албан ёсоор элссэн. Өнөөдөр 108 дугаараар дамжуулан хүүхдийн төрөл бүрийн тусламжийн дуудлагыг хүлээн авч байна. Монгол улсын нийт хүн амын тоо 2014 оны 05 сарын 15-ны өдрийн байдлаар 2,953,000 байгаагийн 27%-ийг 15 хүртэлх насны хүүхдүүд, 54%-ийг 15-44 насныхан, үлдсэн 29%-ийг 45 ба түүнээс дээш насныхан эзэлдэг.
Бидний дунд өдрөөс өдөрт цаг хэмнэх, ажлын хажуугаар ямар нэгэн зүйл худалдан авах, хэрэгтэй зүйлээ цахимаар захиалах боломж тэлж байна. Санхүү технологийн салбарын хөгжил нь үүлэн технологи, машинаар суралцахуй, цахим орчин, хиймэл оюун ухаан, биометр зэрэг бусад дэвшил, шийдэлтэй уялдах төлөв зонхилжээ.
“МакДоналдс Монголд салбараа нээнэ”, “2012 оны 12 сарын 21-ний өдөр дэлхий сүйрнэ”, “Тарвага эрт үүрнээсээ гармагц газар хөдөлдөг”, “Айсланд гадаад хүнтэй суусан эмэгтэйд 5000 ам.доллар сар бүр өгнө” гэсэн мэдээлэл бий. Ялангуяа сүүлийн жилд олон төрлийн цахим сүлжээгээр хуурамч эсэх тодорхойгүй агуулга хурдан шуурхай түгдэг. Иймээс та бүхэнд “Тийм”, “Үгүй” гэсэн асуултад хариулж, нягтлах алхам бэлдлээ.
Фэйсбүүк нь 2015 оноос эхлэн нэгэн шинэ үйлчилгээг нэвтрүүлсэн нь “LIVE” функц юм. Энэхүү фэйсбүүкийн шинэ хэрэглээ нь хүн бүрд шуурхай мэдээллийг газар дээрээс нь шууд сурвалжлах завшааныг олгоод зогсохгүй, бизнес эрхлэгч нарт үнэгүй зар сурталчилгаа явуулах талбар болж байгаагаараа давуу талтай юм.
Tiktok бол хэрэглэгчид нь нийтдээ 15 секунд орчим үргэлжилдэг богино хэмжээний дүрс бичлэг клипүүдээр дамжуулан “хөгжилтэй, мартагдашгүй мөчүүд”-ийг бий болгож, хуваалцаж, олж нээдэг дэлхийн дүрс бичлэгийн нийгэмлэг юм. Дүрс бичлэгийг тусгай эффект оруулагч шүүлтүүр, наалт, хөгжим болон дууны клип ашиглан илүү сонирхолтой болгож болдог.
Ухаалаг төхөөрөмжүүд бидний амьдралыг хялбар болгоно гэж амладаг. Ихэнхдээ тэгдэг, гэхдээ эдгээр шинэ технологиуд эрсдлийг мөн дагуулдаг. Дэлгүүрээс авах юмны жагсаалт гаргахдаа ухаалаг туслагч ашигладаг бол, гэрэл чийдэнгүүдээ ухаалаг системийн тусламжтай удирддаг бол олон тооны ухаалаг функцуудыг “эвдэж”, гэрийн чинь гадаа байгаа хэн нэгэн удирдах боломжтой.
Снапчат гэдэг нь гар утас, таблетад зориулсан зураг хуваалцдаг програм юм. Энэхүү програм нь хэрэглэгчдэд зургаа хэдхэн секундын дотор хуваалцах, зурвас алга болохоос өмнө хэрэглэгчидтэй үг солих, “түүх”-ээр дамжуулан өөрийн найзуудын жагсаалттай зургаа хуваалцах боломж олгодог.
Twitter гэдэг нь хэрэглэгчид нь “жиргээ” (tweet) буюу богино зурвас, зураг, дүрс бичлэгийг нийтэд нээлттэй байршуулдаг олон нийтийн сүлжээний сайт юм. Мөн бусад хэрэглэгчийн өөрийн дагагчдадаа зориулж бичсэн “жиргээ”-г хуваалцаж болдог. Twitter олны танил ододтой харьцах, шинэ мэдээ мэдээлэл, хандлага, өнөөгийн нийгмийн хамаарлаас хоцрохгүй байх боломж олгодог учир залуу хүмүүс түгээмэл ашигладаг.
Хүүхдийнхээ хийж байгаа зүйлийг үнэн сэтгэлээсээ сонирхож байгаагаа харуул. Хамт тоглоом тоглох, эсвэл апп ашиглаж байхад хүүхдийн тань хувьд өөрт нь аюул учруулахгүй байх гэж бодсон ч таны анхаарлыг татах ямар нэг зүйл байж болзошгүй юм шүү. Хэрэв хүүхэд тань ашиглаж буй зүйлээ таньд харуулахыг хүсэхгүй байвал яагаад гэдгийг асууж, тодруулаарай.
Youtube бол дурын хүн дүрс бичлэг байршуулж, мөн үзэж болдог Google компанийн эзэмшдэг цахим талбар юм. Энэхүү талбарт мэдээлэл, зөвлөгөө, кино, цэнгээнт зэрэг олон төрлийн контентийг байршуулж, тэрбум тэрбум хүмүүс тэдгээрийг үзэж, сонирхож, үнэлж, санаа бодлоо илэрхийлж байдаг. Иймд эцэг, эх таны хувьд хүүхэд тань чухам ямар контент үзэж, юуг сонирхож байгааг нь ойлгож, мэдэж байх нь маш чухал юм.
Британийн Кино Ангиллын Зөвлөл (BBFC)-өөс 1912 оноос хойш өөрийн орны иргэдийг кино, ТВ нэвтрүүлэг, хөгжмийн видеоны насны ангиллын талаарх мэдээллээр хангаж ирсэн. Энэ нь эцэг эхчүүдийг кино театрт гарч буй үзвэрүүд, DVD, Netflix зэрэг сувгуудаар дамжиж байгаа видео контентууд хүүхдийнх нь насанд тохирч байгаа эсэхийг үнэлэх боломжийг олгодог.
Интернетэд байршуулж байгаа зүйлсээ хянах нягталж, няхуур хандаарай. Учир нь энэ бүхэн чинь интернетэд үүрд үлдэх бөгөөд хэзээ нэгэн цагт буруугаар ашиглагдаж болзошгүй гэдгийг санаарай. Хэрэв чи гомдмоор үг хэллэг, зохисгүй, эвгүй зураг интернетэд харсан бол цахим гадуурхалд өртсөн бол эцэг эхдээ хэлж, ярилцаарай.
